O wolności…
Kiedyś, gdy byłem bardzo młody, lubiłem chodzić w góry. Byłem częstym gościem w Sudetach i Tatrach, bo czułem się tam wspaniale. Kiedy stałem na szczycie „pagórka” i patrzyłem na ten bajkowy widok przed sobą wiedziałem, że nie ma nic lepszego jak to – tylko żyć i podziwiać. Czułem się wolny jak ptak, który może polecieć gdzie chce i nie ma żadnych zmartwień na głowie. Dzisiaj już wiem, że to były tylko złudzenia-marzenia, bo nawet orły mają swoje ograniczenia i wrogów. Więc jak to jest z tą wolnością? Trudno mi teraz wybierać się w góry, są dość dalekie, a poza tym mniej gościnne niż kiedyś, tam … Mogę jednak znaleźć więcej czasu na zastanowienie się nad tym, czym jest wolność, a szczególnie, co oznacza dla mnie to przecież piękne słowo/nie-słowo, za które wielu oddało swoje życie. Jak zawsze próbuję uporządkować swoje rozmyślania szukając najprostszej definicji wolności. W polskiej Wikipedii znalazłem taką definicję: „wolność może oznaczać brak osobistego zniewolenia jak więzienie, niewolnictwo, praca przymusowa lub porwanie; może też oznaczać brak ograniczeń ze strony władz państwowych lub instytucyjnych, także może oznaczać brak hamulców zwyczajowych.” Im bardziej jednak zagłębiałem się w ten temat, tym bardziej stawał się on skomplikowany – i interesujący! I tak na przykład stanęły przede mną pytania typu: Jakie są granice wolności osobistej w cywilizowanym społeczeństwie? Czy społeczeństwo może pozwolić na nieograniczoną wolność słowa, bez względu na to, jak bardzo obraźliwe są wyrażane poglądy? Czy prawa są przeszkodami dla wolności, czy też są podstawowym warunkiem jej osiągnięcia? I kiedy, jeśli w ogóle, dozwolony jest przymus? Wiemy, że życie w społeczeństwie wymaga wszelkiego rodzaju kompromisu i współpracy. Często oznacza to ograniczanie naszych pragnień, aby dostosować się do interesów innych osób. Pragnienia różnych ludzi są często sprzeczne, więc społeczeństwo musi ustalać granice tego, co ludzie mogą robić, ale decydowanie o tym, gdzie należy wyznaczać granice nie jest łatwe. Filozofowie (i nie tylko oni) zastanawiali się nad tymi problemami przez wieki. Oto niektóre przykłady tego, co mieli do powiedzenia na ten temat “mędrcy” różnych pokoleń (podaję niewiele przykładów, bo na więcej nie ma tu miejsca): – Wolność to zdolność czynienia wszystkiego, co nie szkodzi innym; a jeśli chodzi o prawa ludzi to rodzą się oni i pozostają wolni i równi (z Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, Francja 1789). – Wolność dla wszystkich, ponieważ wszyscy jesteśmy obdarzeni przez Stwórcę pewnymi niezbywalnymi prawami; wśród nich są życie, wolność i dążenie do szczęścia (z Deklaracji o Niepodległości, USA 1776). – Prawdziwa indywidualna wolność nie może istnieć bez ekonomicznego bezpieczeństwa i niezależności; ludzie którzy są głodni i pozbawieni pracy są pożywką z której powstają dyktatury (Franklin D. Roosevelt). – Twoja wolność i moja nie mogą być odseparowane (Nelson Mandela). – Kiedy tracimy prawo do bycia innym, tracimy przywilej do bycia wolnym (Charles E. Hughes). – Czy wolność jest czymś innym niż potęgą, która pozwala nam wybierać jak chcemy żyć? (Epiktetus). – Cena wolności religii, słowa, lub prasy jest taka, że musimy znosić wiele bredni (Robert H. Jackson). I jeszcze cytat z przemowy Jana Pawła II z 1981 roku: „Nie dopuszczajmy przemocy jako drogi do pokoju; zacznijmy od poszanowania prawdziwej wolności. Wynikły pokój będzie w stanie zaspokoić oczekiwania świata ponieważ będzie to pokój zbudowany na sprawiedliwości, pokój oparty na nieporównywalnej godności wolnego człowieka”. Jeśli chodzi o mnie to wolność dla mnie jest prawem do myślenia o wszystkim i o niczym. Żeby jednak myśleć trzeba mieć jakieś wiadomości, no i źródła informacji. Na szczęście jestem obywatelem kraju, w którym źródeł nie brakuje, nawet tych „fake news”… Ogromnie ważne jest to, że mam wolny dostęp do wielu rozmaitych źródeł informacji: biblioteki (na pierwszym miejscu!), Internet, telewizja, radio i prasa. I mogę wybierać to co mnie interesuje. A przecież wiemy, że na świecie są kraje gdzie takiej wolności brakuje. Dlatego jestem niezmiernie szczęśliwy, że żyję w kraju, w którym czuję się wolny, może nie tak jak ptak, ale jak wolny obywatel.
Józef Hart