Ryszard Romaniuk

„Bo za miliony kocham i cierpię katusze”

Wielu z nas wychowało się na mickiewiczowskich ideach romantycznych. Cierpienia Konrada z Dziadów Adama Mickiewicza są nam bliskie, bo cierpieliśmy przez ostatnie kilka wieków. Zabory, budowa państwowości, wojna i okupacja, sowietyzacja – to czas cierpień i walki o niezależność. Przez lata Polacy walczyli „za wolność waszą i naszą”. Wychowaliśmy się na literaturze historycznej, w której wrogie mocarstwa spiskowały i sprzymierzały się, aby zniszczyć wszystko, co polskie. Dzisiaj, w czasach globalizacji, walczymy, aby nie utracić zdobytej przez wieki tożsamości.

Razem z nami cierpieli polscy Żydzi, dla których Polska była jedyną Ojczyzną, jaką znali. W czasie wojny Polacy widzieli, jak Żydzi giną. Widzieli pustoszejące miasteczka i dzielnice większych miast. Niektórzy próbowali przechować Żydów, uratować ich od śmierci. Bali się, że ktoś ich wyda Niemcom. Wtedy groziła im śmierć. Okupację przeżyło ponad 90% Polaków. Podczas okupacji zginęło ponad 90% polskich Żydów. Nie ma symetryczności w losach Polaków i polskich Żydów.

Dr hab. Jolanta Ambrosewicz-Jacobs bada pamięć tamtych czasów. Polacy zawsze musieli walczyć o prawdę dotyczącą swoich cierpień, prawdę o Syberii, prawdę o hitlerowskiej okupacji, prawdę o Katyniu, prawdę o stalinizmie. Czym był dla nich widok cierpień ich własnych sąsiadów? Jak można zrozumieć osobistą i społeczną reakcję na sytuację, w której mogliście zginąć, ale zginął inny człowiek? Gdy twoja rodzina przeżyła tragedię, w której sąsiedzi zginęli? Czy można zapomnieć o śmierci sąsiada, o śmierci całej rodziny sąsiada, o śmierci ludzi z całej dzielnicy?  Dzisiaj młodzież małych polskich miasteczek dowiaduje się, że 80% mieszkańców ich miasteczek to byli Żydzi. Gdzie, co, jak?! Chcą wiedzieć więcej. Chcą wiedzieć, co pamiętają inni. Jak to? Dlaczego nic nie wiedzą? Dlaczego? Tego dotyczą prace dr Jolanty Ambrosewicz-Jacobs. Dlaczego pamięć Zagłady jest ważna dla nas wszystkich, jak uczyć o Zagładzie, co wiemy i czego powinniśmy się dowiedzieć?

Edukacja o Zagładzie dotyczy naszych wartości i ma wymiar moralny. Jak pokonać zbiorowe poczucie winy i pohamować odruch rywalizacji cierpienia? Jak zrozumieć zachowania człowieka w sytuacjach krańcowych, wyborów w obliczu śmierci i nieludzkiego cierpienia? Dlaczego głębokie zrozumienie praw człowieka i wiedza o Zagładzie może zabezpieczyć nas wszystkich przed przyszłymi aktami ludobójstwa? Jak stworzyć transnarodową sprawiedliwość?

Dr Jolanta Ambrosewicz-Jacobs będzie mówić o tym na podstawie swoich badań w Polsce i przedstawi nam najnowsze spojrzenie na pamięć Zagłady. Oprócz wykładu w Case Western Reserve University (obok informacja) została również zaproszona z wykładami do Kent State University i Youngstown State University.

J. Ambrosewicz-Jacobs, „…wobec rozmiarów Zagłady świat doświadczył ogromnej winy…”. Debaty wokół nauczania o Holokauście, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2016, vol. 38, nr 2, s. 19-33.