Dla pokrzepienia serc…
Obecny rok w Polsce został ogłoszony rokiem Henryka Sienkiewicza. Chyba nie ma na świecie Polaka, który nie zetknąłby się z wybitną twórczością tego pisarza i nie oglądał, po kilka nawet razy, ekranizacji tych jakże malowniczych i pełnych patriotycznego ducha historycznych powieści. Henryk Sienkiewicz, jak na arcymistrza przystało – z wyczuciem, polotem i niezwykłym kunsztem posługiwał się polskim słowem i uczynił je pochodnią narodowej dumy. Dzięki temu przed oczami umęczonego i rzuconego na kolana narodu odradzały się obrazy dawnej chwały polskiego oręża, budziły się zapomniane tęsknoty, słowa nabierały kolorów i życia, a krew kipiała nową nadzieją… Sienkiewicz pisał ku pokrzepieniu i obudzeniu serc właśnie wtedy, gdy tego pokrzepienia i obudzenia nasza Ojczyzna najbardziej potrzebowała. Pióro w jego dłoniach było unikalnym i często mocniejszym od armatnich pocisków narzędziem walki o wolność.
Stefan Żeromski kiedyś tak opisał w swym przemówieniu geniusz H. Sienkiewicza:” Jest to rzeczywiście zjawisko niezwykłe, ażeby człowiek nie obdarzony zasobem władzy, przekazanej mu przez inną władzę, ani siły, wręczonej mu przez siłę zbiorową, lecz własną jedynie wewnętrzną mocą, przekazaną nietrwałemu pismu, mógł osiągnąć potęgę tak iście hetmańską. Na Polaków biła z tych książek tężyzna żywotna, wiara w siebie, rodząca męstwo, fantazya kawalerska, pewne swego sukcesu uniesienie mocy, beztroska idąca naprzebój, niepamiętna o możliwości porażki potęga zapału, jako wynik siły ramienia, swada, ekspresya, humor i dobry polski ton, doradzający czego się trzymać na świecie…. Cześć, wdzięczność i miłość po wsze czasy jego imieniowi”.
Dla uczczenia tak znaczącego dla dorobku polskiej literatury pisarza przypomnijmy sobie parę istotnych faktów i ciekawostek z jego życia i twórczości.
· Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz ( herbu Oszyk) urodził się 5 maja 1846 w Woli Okrzejskiej, a zmarł 15 listopada 1916 w Vevey ( Szwajcaria). Ten najpopularniejszy polski pisarz przełomu XIX/ XX wieku był spowinowacony z C. K. Norwidem oraz J. Lelewelem.
· Rozbrajającą ciekawostką z jego dzieciństwa jest fakt, że jako trzynastolatek opracował plan wyzwolenia Polski! Opierał się on na tym, że wszyscy Polacy powinni wyjechać do Ameryki, tam stworzyć armię i powrócić do kraju, by wyzwolić ojczyznę. Ten iście kowbojski plan nie doczekał się oczywiście spełnienia, gdyż Henrykowi los przeznaczył inną, ale równie patriotyczną misję.
· Henryk Sienkiewicz debiutował w 1869 jako dziennikarz w Przeglądzie Tygodniowym.
· W 1873 zaczął publikować teksty w Gazecie Polskiej oraz Niwie pod pseudonimem Litwos.
· W lutym 1876 wraz z Heleną Modrzejewską i gronem innych osób odbył podróż do USA. W swej bogatej korespondencji do gazety tak pisał o tym: „Człowiek, który wyjeżdża do Ameryki, jest jeszcze u nas rzadkością. Wyobrażam sobie nawet, że po powrocie, w powiecie łukowskim, z którym łączą mnie liczne stosunki, przynajmniej przez miesiąc będą mnie uważać za rodzaj powiatowego Ferdynanda Korteza”.
· Pisarz całym sercem angażował się w sprawy społeczne i nie szczędził na nie własnych funduszy.
· Był członkiem Towarzystwa Tajnego Nauczania w Warszawie, Kawalerem Legii Honorowej, honorowym obywatelem miasta Lwowa, otrzymał tytuł Doctora Honoris Causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
· Wdzięczny naród polski w 1900 roku podarował Sienkiewiczowi dworek w Oblęgorku, w którym ówcześnie mieści się muzeum poświęcone pisarzowi.
· W 1905 za całokształt imponującej pracy epickiej, a nie tylko za powieść Quo vadis, jak potocznie się przyjęło, Henryk Sienkiewicz otrzymał Nagrodę Nobla. W swym przemówieniu podczas tej uroczystości pisarz podkreślił ogromne znaczenie nagrody dla syna Polski: Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że żyje. Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać.
· Po wybuchu I wojny światowej H. Sienkiewicz wyjechał do Szwajcarii. Wraz z I.J. Paderewskim był jednym ze współzałożycieli Szwajcarskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.
· Prochy H. Sienkiewicza sprowadzono do Polski w 1924. Trumnę złożono w sarkofagu w Warszawie w podziemiach katedry św. Jana obok prezydenta G. Narutowicza. W czasie Powstania Warszawskiego Niemcy wysadzili katedrę. Po wojnie katedrę i sarkofag odnowiono.
· Prawnukiem pisarza jest były minister spraw wewnętrznych – Bartłomiej Sienkiewicz.
· W 2002 wydano powieść Quo vadis. Trzecie tysiąclecie napisaną przez Martina Abrama. Jest ona oparta na dziele Sienkiewicza, a jej akcja rozgrywa się w XXII wieku.
· Sienkiewiczowskie Quo vadis przetłumaczono na ponad 50 języków.
A na zakończenie ponownie oddajemy głos pisarzowi. Oto kilka cytatów z jego imponującej twórczości:
Krzyżacy : „Mieczów ci u nas dostatek, ale i te przyjmuję jako wróżbę zwycięstwa, którą mi sam Bóg przez wasze ręce zsyła”.
Pan Wołodyjowski: „Jak nie ginąć ma Rzeczpospolita, skoro w niej białogłowy rządzą”?
Quo vadis: „Bogowie i ludzie szukają miłości”.
Bez dogmatu: „Wola ludzka kończy się tam, gdzie zaczyna się miłość”(…).
Rodzina Połanieckich: „Zmarli opuszczają nas, ale i my ich opuszczamy”.
Potop: „Zapomniano już w tym kraju różnicy między wolnością a swawolą i oto, jak zbytnia rozkosz boleścią, tak wyuzdana wolność niewolą się zakończyła”.
Małgorzata Oleksy